İş Bırakma Eylemi: Demokratik Bir Hak Olarak Temelleri, Uygulaması ve Hukuki Boyutları

İş bırakma eylemi, kamu çalışanlarının mali, sosyal ve özlük haklarını savunmak amacıyla kullandıkları en etkili demokratik araçlardan biridir. Sendikal hakların bir parçası olan bu yöntem, yalnızca hukuki bir hak değil, aynı zamanda örgütlenme özgürlüğünün ve toplumsal dayanışmanın bir göstergesidir. İş bırakma eyleminin dayandığı yasal temeller, katılım koşulları ve bu süreçte ortaya çıkan hukuki sorumluluklar, hem çalışanlar hem de sendikalar açısından önemlidir. Bu yazıda, iş bırakma eylemiyle ilgili merak edilen tüm detayları ve hukuki boyutları ele alıyoruz.

1. İŞ BIRAKMA EYLEMİNİN HUKUKİ TEMELLERİ

Kamu çalışanlarının sendikal haklarını kullanarak iş bırakma eylemine katılması, ulusal ve uluslararası birçok düzenlemeyle güvence altına alınmıştır. Bu düzenlemeler, çalışanların temel hak ve özgürlüklerinin korunmasını sağlar.

Anayasal Güvenceler

• Anayasa Madde 51: Anayasamızın 51. maddesi, sendikaların serbestçe kurulmasını ve sendikal faaliyetlerin özgürce gerçekleştirilmesini güvence altına alır. Bu madde kapsamında iş bırakma eylemi, sendikal faaliyetlerin bir parçası olarak değerlendirilir.
• Anayasa Madde 90: Türkiye’nin taraf olduğu uluslararası sözleşmelerin iç hukuk üzerindeki bağlayıcılığı, Anayasa’nın 90. maddesiyle düzenlenmiştir. Bu nedenle, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) gibi uluslararası düzenlemeler, iş bırakma eylemleri için hukuki bir dayanak oluşturur.

4688 Sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları Kanunu

4688 Sayılı Kanun’un 18. maddesi, kamu çalışanlarının sendikal faaliyetlere katılmasından dolayı herhangi bir ayrımcılığa veya cezai yaptırıma maruz kalamayacağını düzenler. Bu madde, iş bırakma eylemine katılan çalışanların disiplin cezalarından korunmasını sağlamaktadır.

Uluslararası Sözleşmeler

• Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) Madde 11: Örgütlenme özgürlüğünü garanti altına alan bu madde, çalışanların sendikal faaliyetlere özgürce katılma hakkını tanır.
• ILO Sözleşmeleri: Türkiye’nin taraf olduğu 87 No’lu (Sendika Özgürlüğü ve Sendikalaşma Hakkının Korunması) ve 98 No’lu (Örgütlenme ve Toplu Pazarlık Hakkı) ILO Sözleşmeleri, çalışanların iş bırakma eylemi gibi sendikal faaliyetlerde bulunmasını destekler.

AİHM ve Yargı Kararları

• Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) Kararları:
• Karaçay/Türkiye Davası: İş bırakma eylemine katılan çalışana verilen disiplin cezasının sendikal hak ihlali olduğuna hükmedilmiştir.
• Kaya-Seyhan/Türkiye Davası: AİHM, sendikal faaliyetlere müdahalenin AİHS’in 11. maddesine aykırı olduğuna karar vermiştir.
• Anayasa Mahkemesi (AYM) Kararları:
• 2013/8463 Başvuru Sayılı Karar: AYM, iş bırakma eylemine katılan bir çalışana verilen disiplin cezasının, sendikal hakların ihlali olduğunu belirterek, bu cezayı iptal etmiştir.

2. İŞ BIRAKMA EYLEMİNE KATILIM VE HAKLAR

İş bırakma eylemi, sendikal faaliyetlerin bir parçası olarak anayasal güvenceye sahiptir. Eyleme katılım koşulları ve katılımcıların sahip olduğu haklar şu şekilde özetlenebilir:

Kimler Katılabilir?

İş bırakma eylemine, sendika üyesi olsun ya da olmasın, tüm kamu çalışanları katılabilir. Ancak sendika üyeliği, özellikle hukuki süreçlerde destek almayı kolaylaştırır. Disiplin cezalarına itiraz süreçlerinde sendika temsilcileri, üyeler adına gerekli yasal adımları atar.

Yasal Güvenceler

İş bırakma eylemine katılan çalışanlara yönelik herhangi bir disiplin cezası uygulanamaz. Milli Eğitim Bakanlığı’nın ilgili görüş yazısında, iş bırakma eylemlerinin sendikal faaliyet kapsamında değerlendirilmesi gerektiği ve bu nedenle cezai işlem uygulanamayacağı belirtilmiştir.

Disiplin Cezasına Karşı Koruma

Danıştay ve Anayasa Mahkemesi kararları, iş bırakma eylemlerine katılım nedeniyle uygulanan disiplin cezalarını hukuka aykırı bulmuştur. AİHM de benzer şekilde, bu tür cezaların örgütlenme özgürlüğüne aykırı olduğuna hükmetmiştir.

3. HUKUKİ ENGELLER VE ÇÖZÜM YOLLARI

İdareler, iş bırakma eylemlerine katılan çalışanlara yönelik soruşturma başlatabilir veya ifade talep edebilir. Bu tür durumlarda izlenecek adımlar şunlardır:

İfade Talebi Karşısında Ne Yapılmalı?

Çalışanlar, idare tarafından neden görev yerine gelmedikleri sorulduğunda, sendikanın almış olduğu karar gereği eyleme katıldığını beyan etmelidir. Sendikamız, bu tür durumlar için hazır dilekçeler sağlamaktadır.

Disiplin Cezası Verilmesi Halinde Ne Yapılmalı?

Hukuka aykırı şekilde disiplin cezası verilmesi durumunda:

1. İl Disiplin Kurulu’na itiraz edilir.
2. Olumsuz bir sonuç alınması halinde idari yargıya başvurulur.
   Sendikamız, tüm bu aşamalarda hukuki destek sağlamaktadır.

Sendikal Faaliyetlerin Engellenmesi

İş bırakma eylemini engellemeye yönelik girişimler, Türk Ceza Kanunu’nun 118. maddesi kapsamında suç teşkil eder. Sendikal faaliyetlere müdahale eden kişiler hakkında hukuki ve cezai işlemler başlatılır.

4. SONUÇ VE ÖNEMLİ NOTLAR

İş bırakma eylemleri, kamu çalışanlarının haklarını savunmak için kullandığı yasal ve demokratik bir yöntemdir. Bu eylemler, sendikal hakların ve örgütlenme özgürlüğünün bir parçasıdır. Ancak bu süreçte karşılaşılabilecek hukuki engellerin aşılabilmesi için çalışanların sendikal desteğe sahip olmaları önemlidir.

Eğitim ve Bilim Gücü Dayanışma Sendikası olarak, iş bırakma eylemlerine katılan tüm kamu çalışanlarının yanında olduğumuzu, her türlü hukuki süreçte destek sağlayacağımızı bir kez daha vurguluyoruz. Haklı taleplerimizi güçlü bir şekilde dile getirmek ve dayanışma içinde mücadele etmek, kazanımlarımızı artırmanın anahtarıdır.